Astım, akciğerlerdeki küçük hava kanallarının daralmasından kaynaklanan yaygın bir sorundur. Daralma, hava kanallarının şişip iltihaplanması sonucunda daha fazla mukus üretilmesinden kaynaklanır. Buna ek olarak, hava kanallarının etrafındaki kas bantları daha sıkı hale gelir. Astım atağı sırasında hava, akciğer ceplerinde sıkışır. Bu değişiklikler havanın akciğerlere girip çıkmasını (özellikle çıkmasını) zorlaştırır ve hırıltı, öksürük ve nefes alma sorunlarına neden olur.
- Akciğer ceplerinde sıkışan hava.
- Gevşemiş kas bantları.
- Daha sıkı kas bantları.
- İltihaplı ve şişmiş duvar.
- Normal hava yolu.
- Astımlı hava yolu.
- Atak sırasında astımlı hava yolu.
Hırıltı bebeklerde ve küçük çocuklarda çok yaygındır ancak hırıltılı çocukların hepsinde astım gelişmez. Yaklaşık beş çocuktan birine çocukluk çağının herhangi bir döneminde astım teşhisi konulur.
Doğru tedavi ile astımlı çocukların neredeyse tamamı spora katılabilir ve aktif bir yaşam sürdürebilir. Astımlı çocukların, astım krizlerini (bazen astım atağı olarak da adlandırılır) nasıl önleyeceğinizi ve astım krizleri meydana geldiğinde bunları nasıl yöneteceğinizi anlatan bir Astım Eylem Planı olmalıdır.
Astım öngörülemez olabilir ve her çocuğu farklı şekilde etkiler. Birçok çocuk büyüdükçe astım hastalığından kurtulur.
Astımın işaret ve belirtileri (Signs and symptoms of asthma)
Çocuğunuzun astım krizi geçirdiğine dair yaygın olarak görülen işaretler şunlardır:
- Nefes alma sorunları: Çocuğunuz istirahat halindeyken nefessiz kalabilir, göğsünde sıkışma hissedebilir, nefes almak için çok çaba harcamak zorunda kalabilir veya nefessiz kaldığı için tam cümleler kuramayabilir. Enerji eksikliği yaşıyor gibi görünebilir. Bazı çocuklar spor veya egzersiz sırasında zorlanır.
- Hırıltılı solunum: Çocuğunuzun nefes alıp verirken ıslık benzeri ses duyulması durumudur.
- Öksürük: Genellikle geceleri veya sabahın erken saatlerinde; hava serin olduğunda ve egzersiz sırasında olur. Öksürük tek başına astım anlamına gelmez.
Yukarıdakiler hafif astım krizinin belirtileridir. Bu belirtiler genellikle iki ila üç gün, bazen daha uzun süre devam eder. Astım krizlerinin çoğu hafiftir.
Şiddetli bir astım krizinde:
- Çocuğunuz nefes almakta zorlanabilir, çok sıkıntı çekebilir, bitkin düşebilir, hatta topallayabilir.
- Nefes almaya çalışırken boğazında veya göğsünde derin emme hareketleri görebilirsiniz.
- Gürültülü nefes alma veya dudak çevresinde morarma fark edebilirsiniz.
Şiddetli bir astım krizinde derhal bir ambulans çağırın.
Astıma ne sebep olur? (What causes asthma?)
Astımın nedeni genellikle bilinmemektedir. Aileden gelebilir ve bazı çocukların astımı egzama, saman nezlesi ve alerji gibi diğer rahatsızlıklarla ilişkilidir.
Bir astım krizini tetikleyebilecek pek çok şey vardır. En yaygın tetikleyici unsur soğuk algınlığı gibi virüs kaynaklı solunum yolu enfeksiyonudur. Diğer yaygın astım tetikleyiciler şunlardır:
- Egzersiz
- Hava koşullarındaki değişiklikler veya rüzgarlı koşullar
- Evdeki toz akarları, polenler veya evcil hayvanlar.
"Fırtına astımı", ilkbaharda yüksek polen seviyeleri ile belirli bir fırtına türünün bir arada meydana gelmesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Risk altındaki kişiler, yüksek risk taşıdıkları dönemlerde astım ilaçlarını yanlarında taşımalıdır.
Kıyafet veya mobilyaya sinen sigara dumanları bile astım krizini tetikleyebilir; bu nedenle, evinizde veya çocuğunuzun yakınında kimsenin sigara içmesine izin vermeyin.
Bir krizin ne zaman ortaya çıkacağını bilmek her zaman mümkün olmasa da çocuğunuzun astımını neyin tetikleyebileceğini bilmeniz yararlıdır; böylece bundan kaçınmaya çalışabilirsiniz.
Doktora ne zaman gitmelisiniz (When to see a doctor)
Çocuğunuz nefes almada sorun yaşıyor, hırıltılı nefes alıyor veya öksürüyorsa astım olup olmadığını öğrenmek için aile hekimine götürmeniz önemlidir. Çocuğunuz astım hastasıysa aile hekiminizden bir Astım Eylem Planı oluşturmasını isteyin. Bu planda, astım krizlerini nasıl önleyeceğiniz ve krizler meydana geldiğinde bunları nasıl yöneteceğiniz anlatılacaktır.
Tedavi: Astım Eylem Planları (Treatment – Asthma Action Plans)
Çocuğunuzun Astım Eylem Planı kolayca bulabileceğiniz bir yerde saklanmalıdır. Çocuğunuzla ilgilenen herkesin çocuğunuzun astımı olduğunu bildiğinden ve bir astım krizi sırasında ne yapması gerektiğini anladığından emin olun.
Önleme, tedavinin en önemli parçasıdır. Astım krizine neden olan yaygın tetikleyicilerden kaçının ve saman nezlesi ve egzama gibi diğer rahatsızlıkları kontrol altında tutun.
Astımlı çocuklar tarafından en sık kullanılan iki ilaç türü rahatlatıcılar ve önleyicilerdir. Bazı çocuklara akut kriz sırasında oral steroid ilaçlar verilebilir.
| Rahatlatıcılar |
|
Rahatlatıcılar nefes almayı kolaylaştırmak için solunum yollarının açılmasına yardımcı olur. Solunum kanallarındaki daralmayı rahatlatır ve havanın içeri girmesini kolaylaştırarak astım belirtilerini hafifletir. Etkisini çok hızlı, genellikle dakikalar içinde gösterir. En yaygın rahatlatıcı ilaç, genellikle Ventolin olarak bilinen salbutamoldür. Daha büyük çocuklara Symbicort adlı ilaç reçete edilebilir.
Astım krizi sırasında çocuğunuzun her iki ila dört saatte bir rahatlatıcıya ihtiyacı olacaktır. Çocuğunuzun, ilk kriz atlatıldıktan sonra öksürük ve hırıltı geçene kadar günde üç ila dört kez rahatlatıcı almaya devam etmesi gerekir.
5 yaş ve altı çocukların çoğu bir seferde iki ila altı fıs Ventolin'e ihtiyaç duyar ve altı yaş ve üstü çocukların çoğu bir seferde 12 fıs Ventolin kullanır.
Aile hekiminiz ayrıca prednizolon (bir tür steroid) reçete edebilir. Bu, solunum kanallarını Ventolin'e daha duyarlı hale getirerek yardımcı olur. Aynı zamanda hava kanallarının iç yüzeyinin şişmesini veya kısıtlanmasını önlemeye yardımcı olur. Bu genellikle en fazla üç gün süreyle kullanılır. |
| Önleyiciler |
|
Önleyiciler astım krizlerinin meydana gelmesini önlemeye yardımcı olur. Flixotide nefes yoluyla alınan, Singulair ise tablet formunda bir önleyicidir. Önleyici ilaçların hasta iyi olduğunda bile her gün alınması gerekir.
Tüm çocukların önleyici ilaca ihtiyacı yoktur. Çocuğunuz haftada birden fazla kez astım belirtileri gösteriyorsa doktorunuz önleyici ilaç önerebilir. Önleyici ilaç kullanan çocukların, ilaçların işe yaradığından emin olmak için doktorlarına düzenli olarak görünmeleri gerekir. Aile hekimi gerektiğinde ilaç dozunu ayarlar. |
Astım ilacı verme (Giving asthma medicine)
Çoğu astım ilacını kullanmanın en iyi yolu nefes yoluyla almaktır. Nebülizatörler, sıvı ilaçları bir maske veya ağızlık aracılığıyla solunabilecek buhara dönüştüren makinelerdir. Çoğu çocuk, nebülizatörler kadar iyi çalışan fısfıslı spacer'ları (hazne) kullanır. Spacer'lar genellikle sadece hastanelerde ve ambulanslarda kullanılan nebülizatörlerden daha ucuz ve daha hızlıdır ve çok daha kolay taşınabilir.
Çocuğunuzun astım ilaçlarını nasıl alacağını bildiğinden ve ona nasıl yardımcı olacağınızı anladığınızdan emin olun. Astım: Spacer (hazne) kullanımı bilgi formumuza bakın.
Çocuğunuzun astım ilaçlarını ve Astım Eylem Planını her zaman yanında taşıdığından emin olun.
Astım krizi sırasında yapılması gerekenler (What to do during an episode of asthma)
Çocuğunuz astım krizi geçiriyorsa çocuğunuzun Astım Eylem Planı'ndaki tavsiyeleri veya aşağıdaki 4x4x4 astım ilk yardım adımlarını izleyin:
- Çocuğunuzu rahat olacağı şekilde dik olarak oturtun ve sakin olun.
- Mavi rahatlatıcı fısfısı çalkalayın ve varsa bir spacer aracılığıyla dört ayrı fıs verin. Her seferinde bir fıs verin ve çocuğunuzdan her fıstan sonra spacer'dan dört nefes almasını isteyin. Her nefeste bir tık sesi duyabilirsiniz.
- Dört dakika bekleyin. Çocuğunuzun astımında herhangi bir iyileşme olmazsa 2. adımı tekrarlayın.
- Hâlâ iyileşme yoksa derhal bir ambulans çağırın. Hâlâ iyileşme yoksa derhal bir ambulans çağırın.
Akılda tutulacak önemli noktalar (Key points to remember)
- Doktorunuzdan bir Astım Eylem Planı isteyin.
- Krizler sırasında astım belirtilerini hafifletmek için rahatlatıcı ilaç kullanılmalıdır.
- Önleyici ilaç, doktorunuz tarafından reçete edilmişse hasta iyi olsa bile her gün alınmalıdır.
- Çocuğunuzun astım ilaçlarını nasıl alacağını bildiğinden ve ona nasıl yardımcı olacağınızı anladığınızdan emin olun.
- Çocuğunuzun astım ilaçlarını ve Astım Eylem Planını her zaman yanında taşıdığından emin olun.
- Çocuğunuz bir astım krizi geçirirse Astım Eylem Planını veya 4x4x4 astım ilk yardım adımlarını izleyin.
- Çocuğunuz bir astım krizi geçirirse Astım Eylem Planını veya 4x4x4 astım ilk yardım adımlarını izleyin.
Daha fazla bilgi (For more information)
Çocuk Sağlığı bilgi formu: Astım: Spacer (hazne) kullanımı
Asmii
Çocuk Sağlığı bilgi formu: Astım - Videolar
Asthma - videos
Avustralya Ulusal Astım Konseyi
Asthma Australia
Doktorlarımıza sıkça sorulan sorular (Common questions our doctors are asked)
Çocuğum uyuyorsa astım ilacı için uyandırmalı mıyım?
Genelde hayır. Herhangi bir öksürük veya hırıltı duymuyorsanız ve rahat nefes almada zorlanmıyorsa çocuğunuzu uyandırmayın.
Çocuğumu ne zaman aile hekimine veya doktora götürmeliyim?
Sık sık rahatlatıcı ilaçlar kullanıyorsanız ve bir önleyicinin yararlı olabileceğini düşünüyorsanız doktorunuzla görüşün. Endişelendiğinizde veya evde kullandığınız ilaçlar işe yaramadığında her zaman aile hekiminizle görüşün.
Çocuğumu en yakın acil servise ne zaman götürmeliyim?
Çocuğunuz nefes almakta zorlanıyorsa veya konuşamıyorsa. Bir rahatlatıcı aldıktan sonra çok az iyileşme olursa ambulans çağırın.
Çocuğumun ne kadar aktivite yapmasına izin verebilirim?
Uygun şekilde kontrol altına alındıktan sonra çocuğunuz tüm olağan faaliyetlere katılmaya teşvik edilmelidir. Faaliyetleri kısıtlamaya gerek yoktur.
Çocuğum soğuk algınlığı geçirdiğinde astım krizi geçirmesini önlemek için antibiyotik kullanmalı mı?
Soğuk algınlığı virüs kaynaklı solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Antibiyotikler virüsleri öldüremez. Bu nedenle antibiyotikler astım krizlerini önlemek için kullanılmaz. Aile hekiminiz, çocuğunuzda bakteri kaynaklı göğüs enfeksiyonu varsa antibiyotik reçete edecektir.
Çocuğuma prednizolon vermek güvenli midir?
Prednizolonun olası yan etkilerini duymuş olabilirsiniz. Bu yan etkiler, ilaç aylarca süren uzun kürler halinde ya da her biri birkaç gün süren birkaç kür halinde verildiğinde ortaya çıkar. Solunum kötüleştiğinde gerekli olabilirler ancak genellikle acil tedavi olarak kabul edilirler. Steroid almaktan kaçınmanın en iyi yolu, eylem planında önerilen günlük ilaçları almaktır.
Royal Children's Hospital tarafından geliştirilmiştir. RCH tüketicilerinin ve bakıcıların katkılarına minnettarız.
Ağustos 2023'de gözden geçirilmiştir.
Çocuk Sağlığı Bilgileri, Royal Children’s Hastanesi Vakfı tarafından desteklenmektedir. Bağışta bulunmak için www.rchfoundation.org.au adresini ziyaret edin.
Sorumluluk Reddi
Bu bilgiler doktorunuzla veya sağlık uzmanlarınızla yapacağınız görüşmelerin yerini almak değil, onları desteklemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu tüketici sağlık bilgileri broşürlerinin yazarları, bilgilerin doğru, güncel ve kolay anlaşılır olmasını sağlamak için büyük çaba sarf etmişlerdir. Melbourne Royal Children's Hastanesi, bu broşürlerde yer alan hiçbir yanlışlık, yanıltıcı olarak algılanan bilgi veya ayrıntıları verilen herhangi bir tedavi rejiminin başarısı hakkında sorumluluk kabul etmez. Bu broşürlerde yer alan bilgiler düzenli olarak güncellenmektedir ve bu nedenle broşürün en son sürümünden yararlandığınızdan her zaman emin olmalısınız. Tüketici sağlık bilgileri broşürünün en güncel sürümünü indirdiğinizden emin olmak sizin, yani kullanıcının sorumluluğundadır.